Velayet hakkı, ana babanın, reşit olmayan çocuklarının bakım ve korunmalarının sağlanması amacıyla, onların kişi ve malları üzerinde sahip oldukları görev, yetki ve hakların bütününü ifade eder.
Velayet Nedir?
Evlilik halinde eşler çocukları üzerindeki velayet hakkını berber kullanırlar. Şayet ana ve baba evli değil ise velayet anneye bırakılır. Boşanma halinde ise hâkimin takdirine göre taraflardan biri velayet hakkına sahip olur.
Hâkim velayeti vereceği tarafı tayin ederken öncelikle çocuğun üstün yararını gözetir. Ardından eşlerin maddi durumları ve sosyal durumları göz önüne alınır. Velayet hakkı başkasına devredilemez ve ana veya baba velayet hakkından feragat edemez.
Yasal sebepler olmadıkça velayet hakkı ana veya babadan kaldırılamaz. Bu hakka sahip olan ana ve baba, çocuğun bakımı ve eğitimi konusunda çocuğun yararını gözeterek gerekli kararları alır ve uygularlar.
Çocuk da ailesinin aldığı bu kararlara saygı göstermekle yükümlüdür. Çocuğun bedensel ve zihinsel gelişimiyle orantılı olarak çocuk hakkında alınacak kararlarda çocuğun da fikri alınır.
Velayet hakkına sahip olan ana veya baba nerede oturuyor ise çocuğun da yerleşim yeri orası olur. Ayrıca çocuğun velayet hakkına sahip olan ana veya baba çocuğun akademik, mesleki ve dini eğitimini sağlamakla yükümlüdür.
Velayet altındaki çocuk kendisini borç altına sokmayacak işlemleri yapabilir, bağışlamaları kabul edebilir.
Velayet Davası Nasıl Açılır?
Velayet, boşanmanın fer’ilerinden olup, boşanma davası açılırken, işbu dava ile beraber, velayet hakkı da talep edilebilir, boşanma davasında verilen velayet kararı kesin bir karar değildir.
Taraflar şartların değişmesi ile her zaman velayet kararının değiştirilip kendilerine verilmesini talep edebilirler. Taraflar boşandıktan sonra, velayet davası çocuk velayet altında iken her zaman açılabilir.
Mahkemeler tarafından, çocukların üstün yararı düşünüldüğünden, bu ilkelerle ilişkilendirilebilecek, Yargıtay kararlarına da konu olmuş, birçok durum mevcut olduğundan detaylı bir dilekçe yazılarak dava açılması icap etmektedir.
Boşanma Davalarında Velayet
Boşanma davasında yargılama sürerken, hakim, tedbiren velayet hakkının kimde kalacağına ilişkin kararını verir, bu karar ile beraber velayet hakkını alan taraf, çocuk üzerinde velayet hakkının tüm sorumluluk ve yetkilerine sahip olur.
Hakim yargılamanın seyri sırasında, toplanan delillerle, velayet hakkını tedbiren verdiği anne/babada kalması kararından vazgeçerek diğer ebeveyne de velayet hakkını verebilir. İlk derece mahkemesinin yargılama sonunda vereceği karar, nihai karar olup, bu karara karşı da üst kanun yollarına başvurulabilir.
Velayet Davası Ne Kadar Sürer?
Velayet davası, boşanma davası ile beraber talep edilmişse, boşanma davası nihayete ermeden velayet hakkı hakkında da bir hüküm verilmez.
Boşanma davalarının sürdüğü zaman dilimi açısından bakıldığında, bazen adliyelerimizde, çok uzun süren davalar olabilmektedir. Bu bağlamda, genel hatları ile, bir boşanma davasının profesyonel bir yardım alınarak, bir avukat desteğiyle yürütülmesi, uzun süren yargılama sürecini, hızlandırmaya fayda sağlamaktadır.
Velayet davası, boşanma davasından sonra açıldığında, basit usulde görüldüğünden ve yalnızca “velayet” yönünden değerlendirilme yapıldığı için, bu davaların sonuca bağlanması boşanmayla beraber açıldığı halden çok daha hızlı sonuçlanmaktadır.
Geçici Velayet – Tedbiren Velayet Nedir?
III. Geçici önlemler
Madde 169- Boşanma veya ayrılık davası açılınca hâkim, davanın devamı süresince gerekli olan, özellikle eşlerin barınmasına, geçimine, eşlerin mallarının yönetimine ve çocukların bakım ve korunmasına ilişkin geçici önlemleri re’sen alır.
Geçici velayet, bir ihtiyati tedbir kararı olup, hakim tarafından davanın başlangıcında öncelikli olarak değerlendirilir. Geçici velayet, velayet hakkının tüm sonuçlarını doğurmasına rağmen, mahkeme henüz yargılama yapmadan ve tüm delilleri toplamadan karar verdiği için verilecek nihai kararın neticesi farklı da olabilir.
Örneklendirmek gerekirse, geçici velayet hakkı, yargılama süresi boyunca babaya verilip; boşanma davasının neticelenmesi ile verilen nihai karar, velayet hakkının babaya verilmesi olabilir.
Velayet Hangi Durumlarda Anneye Verilmez?
Hakim karar verirken çocuğun çıkarlarını ve geleceğini düşünür. Velayet değerlendirmesinde baz alınan doğrudan, çocuğun üstün yararı ilkesidir.
Çocuğun çıkarlarını en iyi koruyabilecek tarafa velayet verilir. Çocuk eğer, anne çocuğu diye adlandırılan (0-3 yaş) aralıkta ise, çocuğun velayetinin anneye verilmesi yüksek bir ihtimaldir.
→ Türk Medeni Kanunu 337. madde – Ana ve baba evli değilse
Ana küçük, kısıtlı veya ölmüş ya da velâyet kendisinden alınmışsa hâkim, çocuğun menfaatine göre, vasi atar veya velâyeti babaya verir.
Kısıtlandırmaya ilişkin olayı bir örnek ile aydınlatmak gerekirse; annenin akıl hastalığına tutulup kısıtlandığı hallerde, eğer annenin kendisine bakıp, kendisini idare edecek iradi gücü mevcut değilse, bu halde velayet hakkını kullanamaması olağandır. Annenin cezaevine girmesi, alkol/uyuşturucu bağımlılığı sebebiyle hastaneye yatırılarak tedavisine başlanması da ekleyebileceğimiz örneklerdendir.
Anne evlenirse velayet babaya verilir mi?
Annenin, müşterek çocuğun babasından farklı bir kişi ile evlilik yapması hali, doğrudan velayet hakkının babaya geçmesini sağlayan bir durum değildir. Çocuğun üstün yararı ilkesi göz önünde bulundurularak, hakim tarafından ayrıntılı bir değerlendirme yapılacak olup; annenin evlenmesi halinde, hayatında çocuğun menfaatlerini olumsuz anlamda etkileyecek faktörlerin varlığı incelenir; annenin salt evleniyor olması, velayet hakkının babaya verilmesi sonucunu doğurmaz.
Velayet hakkı olmayan ebeveyn çocuğu ne zaman görebilir?
Mahkemeler, velayet hakkını taraflardan birine verdiğinde, diğer taraf yönünde şahsi ilişki tesisine giderek, çocuk ile ana/baba arasında görüş günleri belirlerler. Bu görüş günleri tarafların özel durumları mevcutsa bu durumlara göre de ayrıca değerlendirilebilir, genellikle 3 yaşına kadar iki haftada bir yatılı olmayan görüşme, 3 yaşından sonra iki haftada yahut haftada bir yatılı görüşme, sömestr ve yaz tatillerinde de belirli aralıklarda görüşme biçiminde şekillendirilir.
Velayet altındaki çocuğun yurt dışına çıkışı nasıl olur?
Velayet hakkına sahip/Velayet hakkına sahip olmayan anne/baba çocuğuyla beraber yurt dışına çıkmak istediğinde, bazı ülkeler velayet hakkına sahip olmayan anne/babanın imzaladığı geçerli bir muvafaketnamenin varlığı aramakta ve ancak bu şekilde çocuğun anne/baba ile seyahat etmesine izin vermektedir. Bu konu ile ilgili genel bir değerlendirme yapmak bu bağlamda hatalıdır, bazı ülkeler girişlerde bu muvafakatnamenin varlığını aramamaktadırlar.
Velayet davası nerede açılır?
Velayet davası, aile hukukunu ilgilendiren bir dava konusu olduğundan görevli mahkemeler, Aile mahkemeleridir.
