Edinilmiş Mal Nedir ?
Edinilmiş mallara katılma Türk Medeni Kanunu’nun İkinci Kısmında yer almaktadır.
TMK Madde 219’da edinilmiş mallardan genel anlamda bahsedilmiştir:
“Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir.
Bir eşin edinilmiş malları özellikle şunlardır:
1. Çalışmasının karşılığı olan edinimler,
2. Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,
3. Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,
4. Kişisel mallarının gelirleri,
5. Edinilmiş malların yerine geçen değerler.”
TMK Madde 220’da ise kişisel mallardan bahsedilmiştir:
“Aşağıda sayılanlar, kanun gereğince kişisel maldır:
1. Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,
2. Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras
yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
3. Manevî tazminat alacakları,
4. Kişisel mallar yerine geçen değerler.”
Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi
Paylaşmalı mal ayrılığı TMK (m.244-255) arasında yer alan seçimlik bir mal rejimidir.
TMK Madde 244’de tanımlaması yapılmıştır:
“Eşlerden her biri, yasal sınırlar içerisinde kendi malvarlığı üzerinde yönetim, yararlanma ve
tasarruf haklarını korur.”
Maddeden anlaşılacağı üzere eşler kendi mallarını yönetebilir, tasarruf edebilir ve her eşin
kendi mallarına ait borçlarından sorumluluğu ayrıdır. Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi sona
erince, her eş diğer eşte bulunan mallarını geri alır.
Rejimin tasfiyesinde kural şudur;
“TMK Madde 250– Eşlerden biri tarafından paylaşmalı mal ayrılığı rejiminin kurulmasından sonra edinilmiş olup ailenin ortak kullanım ve yararlanmasına özgülenmiş mallar ile ailenin ekonomik geleceğini güvence altına almaya yönelik yatırımlar veya bunların yerine geçen değerler, mal rejiminin sona ermesi hâlinde eşler arasında eşit olarak paylaşılır. Paylaştırmada işletmelerin ekonomik bütünlüğü gözetilir.”
Manevî tazminat alacakları, miras yoluyla edinilen mallar ile karşılıksız kazandırmada bulunanın açık iradesinden aksi anlaşılmadıkça, sağlararası veya ölüme bağlı tasarruflarla edinilen mallar hakkında bu hüküm uygulanmaz.”
Yasal Mal Rejimi: Edinilmiş Mallara Katılma
Eski TMK’da eşler arasında yasal mal rejimi “mal ayrılığı” iken; 11.2002’den itibaren “edinilmiş mallara katılma” yasal mal rejimi olmuştur. Bu demektir ki eşler, evlilik birliği kurarken veya kurmadan önce kanunda seçimlik olarak öngörülen mal rejimlerinden birini kabul edebilecekleri gibi mal rejimi seçmezler ise edinilmiş mallara katılma rejimini kabul etmiş sayılacaklardır.
Edinilmiş Malların Yönetimi, Tasarrufu ve Yararlanma
Süreçte neler olacağı, nasıl yönetileceği ve nasıl yararlanıldığı ile ilgi bilgiler vererek kişinin süreci daha yakından takip etmesini sağlamalıyız.
“TMK Madde 223– Her eş, yasal sınırlar içerisinde kişisel malları ile edinilmiş mallarını yönetme, bunlardan yararlanma ve bunlar üzerinde tasarrufta bulunma hakkına sahiptir. Aksine anlaşma olmadıkça, eşlerden biri diğerinin rızası olmadan paylı mülkiyet konusu maldaki payı üzerinde tasarrufta bulunamaz.”
Eşler dilerlerse, mallarının yönetimini diğer eşe hukuki bir işlemle bırakabilir. Malların yönetimini diğer eşe bırakan eş, vermiş olduğu yetkiyi her zaman geri alabilir.
Mal Rejiminin Sona Ermesi
TMK m.225’de düzenlenmiştir. Buna göre:
“Mal rejimi, eşlerden birinin ölümü veya başka bir mal rejiminin kabulüyle sona erer. Mahkemece evliliğin iptal veya boşanma sebebiyle sona erdirilmesine veya mal ayrılığına geçilmesine karar verilmesi hâllerinde, mal rejimi dava tarihinden geçerli olmak üzere sona erer.”
Maddeye göre sona erme halleri:
1- Eşlerden birinin ölümü
2- Eşlerin başka bir mal rejimini kabul etmeleri
3- Mahkemece evliliğin iptaline karar verilmesi
4- Boşanma veya hâkim kararıyla mal ayrılığı rejimine geçilmesi
Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminde Tasfiye
Tasfiye sonucunda belirlenecek katılma alacağının istenebilmesi için mal rejiminin sona ermesi gerekmektedir. Açılmış bir boşanma veya evlenmenin iptali davası varsa sonucu beklenmelidir. Bu davalarla birlikte mal rejimi tasfiyesi davası açılmış ise de mal rejimi tasfiyesine ilişkin dava tefrik edilerek ayrı bir esasa kaydedilir. Boşanma veya evlenmenin iptali davası ret edilirse tefrik edilmiş olan katılma alacağı davasının esasıyla ilgili karar verilmez.
Edinilmiş mallara katılma rejimi sona erince rejimin tasfiye işlemine geçilir ve tasfiye işlemi sonucunda eşlerin katılma alacağı ile değer artış payı alacağı tespit edilir.
Eşlerin Edinilmiş Ve Kişisel Mallarının Belirlenmesi
Edinilmiş mallar ile kişisel malların belirlenmesinde katılma rejiminin başlama tarihi önem taşır. Başlama tarihinden önce eşlerin sahip olduğu malları, kişisel mallarıdır. Edinilmiş mallara katılma rejimi eşlerin evlenmesi veya kabul ettikleri mal rejiminden vazgeçerek edinilmiş mallara katılma rejimini tercih etmeleri ile başlar.
“TMK Madde 205– Mal rejimi sözleşmesi, noterde düzenleme veya onaylama şeklinde
yapılır.
Ancak, taraflar evlenme başvurusu sırasında hangi mal rejimini seçtiklerini yazılı olarak da
bildirebilirler.”
“TMK Madde 208– Eşler, her zaman yeni bir mal rejimi sözleşmesiyle önceki veya başka bir mal rejimini kabul edebilirler.
Mal ayrılığına geçişi gerektiren sebebin ortadan kalkması hâlinde hâkim, eşlerden birinin
istemi üzerine eski mal rejimine dönülmesine karar verebilir.”
4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun’un m.10’da yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimine geçiş hükmü düzenlenmiştir:
“Türk Medenî Kanununun yürürlüğe girdiği tarihten önce evlenmiş olan eşler arasında bu tarihe kadar tâbi oldukları mal rejimi devam eder. Eşler Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak bir yıl içinde başka bir mal rejimi seçmedikleri takdirde, bu tarihten geçerli olmak üzere yasal mal rejimini seçmiş sayılırlar.
Türk Medenî Kanununun yürürlüğe girmesinden önce açılmış olan boşanma veya iptal davaları sonuçlanıncaya kadar eşler arasında tâbi oldukları mal rejimi devam eder. Dava boşanma veya iptal kararıyla sonuçlanırsa, bu mal rejiminin sona ermesine ilişkin hükümler uygulanır. Davanın redle sonuçlanması hâlinde eşler, kararın kesinleşmesini izleyen bir yıl
içinde başka bir mal rejimi seçmedikleri takdirde, Kanunun yürürlük tarihinden geçerli olmak üzere yasal mal rejimini seçmiş sayılırlar.
Şu kadar ki eşler, yukarıdaki fıkralarda öngörülen bir yıllık süre içinde mal rejimi sözleşmesiyle yasal mal rejiminin evlenme tarihinden geçerli olacağını kabul edebilirler. Yukarıdaki hükümler uyarınca mal birliği veya mal ortaklığı rejiminin yasal mal rejimine dönüşmesi hâlinde, Türk Kanunu Medenîsinin ilgili mal rejiminin sona ermesine ilişkin hükümleri uygulanır.”
