Gaiplik kavramı, miras hukuku içerisinde önemli bir yer tutar ve Türk Hukuk Sistemi’nde 2 farklı alanda incelenir.
İçerik
Gaiplik Nedir?
Bir kişi hakkında ölüm kararı verilebilmesi için kural olarak kişinin cesedinin bulunmasıyla beraber ölüm kararının verilmesi gerekmektedir. Ancak bazı hallerde kişilerin cesedine ulaşılamaz, bununla birlikte kişinin hayatta olduğuna dair bir belirti de bulunamaz. Bu sebeplerden ötürü, Türk Hukukunda gaiplik müessesesi tertip edilmiştir.
Gaiplik Kararı
Türk hukuk sistemine göre, gaiplik kavramı, 2 başlık altında incelenebilir. Gaiplik, ölüm gibi kişiliği ortadan kaldıran sebeplerden birisidir.
2 başlıktan birincisi, bir kişiden uzun süredir haber alınamaması,
ikinci durum ise, bir kişinin ölüm tehlikesi içerisinde kaybolması halidir.
Gaiplik kararının alınması için birtakım şartlar gerekir:
- Bir kişiden uzun süreden beri haber alınamıyorsa, son haber alma tarihinin üzerinden 5 yıl geçmiş olmalıdır.
- Ölüm tehlikesi içinde kaybolma durumunda ise ölüm tehlikesinin üzerinden en az 1 yıl geçmiş olması gerekir.
Gaiplik Davası
Gaiplik kararı, çekişmesiz yargı işidir.
Çekişmesiz yargıda eğer özel bir düzenleme bulunmuyorsa, görevli mahkeme kural olarak sulh hukuk mahkemesi, yetkili mahkeme de talepte bulunanın veya ilgililerden birinin oturduğu yer mahkemesidir (6100 S. K. m. 383, 384). Ancak gaiplik kararı verilmesinde, dava kişinin Türkiye’deki son yerleşim yeri; eğer Türkiye’de hiç yerleşmemişse nüfus sicilinde kayıtlı olduğu yer; böyle bir kayıt da yoksa anasının veya babasının kayıtlı bulunduğu yer mahkemesinde görülür. (4721 S. K. m. 32) (Görevli mahkeme konusunda BKNZ. 2. HD. 2012/1798 E. 2013/3172 K.; 1. HD. 2012/12630 E. 2012/10410 K. ; 1. HD. 2012/15818 E. 2012/14215 K. ; 1. HD. 2012/13353 E. 2013/309 K.)
Mahkeme, gaipliğine karar verilecek kişi hakkında bilgisi bulunan kimseleri, belirli bir sürede bilgi vermeleri için usulüne göre yapılan ilânla çağırır. Bu süre, ilk ilânın yapıldığı günden başlayarak en az altı aydır.
Gaipliğine karar verilecek kişi, ilân süresi dolmadan ortaya çıkar veya kendisinden haber alınırsa ya da öldüğü tarih tespit edilirse gaiplik istemi düşer.
Eğer bu verilen ilandan, sonuç alınamazsa, mahkeme gaipliğe karar verir ve ölüme bağlı haklar, aynen gaibin ölümü ispatlanmış gibi kullanılır.
Gaiplik Kararı ve Mirasçıların Durumu
Gaipliğine karar verilen kişinin mirası, ölüm hadisesinde olduğu gibi doğrudan mirasçılara intikal etmez. Tereke, mirasçılara doğrudan geçmediği gibi, güvence karşılığı mirasçılara teslim edilmektedir. Mirasçılar terekeye, 5 ve 15 yıllık sürelerle geçici zilyet olurlar. Teminat, en yüksek olasılıkta, gaibin 100 yaşına varmasına kadar geçecek süre için gösterilir.
TMK. Madde 584- Hakkında gaiplik kararı verilmiş bir kimsenin mirasçıları veya mirasında hak sahibi olan kişiler, tereke malları kendilerine teslim edilmeden önce bu malları ileride ortaya çıkabilecek üstün hak sahiplerine veya gaibin kendisine geri vereceklerine ilişkin güvence göstermek zorundadırlar.
Bu güvence, ölüm tehlikesi içinde kaybolma durumunda beş yıl, uzun zamandan beri haber alınamama durumunda on beş yıl ve her hâlde en çok gaibin yüz yaşına varmasına kadar geçecek süre için gösterilir.
Beş yıl, tereke mallarının tesliminden; on beş yıl, son haber tarihinden başlayarak hesaplanır.
Gaiplik Süresi
Yukarıda da değindiğimiz üzere;
- Bir kişiden uzun süreden beri haber alınamıyorsa, son haber alma tarihinin üzerinden 5 yıl geçmiş olmalıdır.
- Ölüm tehlikesi içinde kaybolma durumunda ise ölüm tehlikesinin üzerinden en az 1 yıl geçmiş olması gerekir.
Gaiplik için başvurmada kanun herhangi bir süre şartı öngörmemiştir.
Gaiplik Kararını Hangi Mahkeme Verir?
Gaiplik kararında görevli mahkemeler, sulh hukuk mahkemeleri olup, yetkili mahkeme ise hakkında gaiplik kararı istenen kişinin son yerleşim yeri mahkemesidir.
Gaiplik Davası Nasıl Açılır?
Gaiplik davası, gaip olduğu düşünülen kişinin ölüm tehlikesi içinde kaybolma halini anlatır ayrıntılı bir dilekçe yazılarak, mahkemeye verilecek dilekçe ile açılır.
Gaiplik Dilekçe Örneği
… … SULH HUKUK MAHKEMESİ HAKİMLİĞİ’NE
İSTEMDE BULUNAN : ……………….. (TC)
Adres:
KONU : Gaiplik kararı verilmesi istemimizi içerir.
AÇIKLAMALAR :
Oğlum ……. , yelken sporuyla uğraşmaktadır. Kendisi, kalabalık bir ekiple beraber Akyarlar’a yelken yapmaya gitmiş. Arkadaşlarından uzaklaşmış, onu gören arkadaşlarının tarafıma aktardığı bilgiye göre akıntıya ve rüzgara kapılmış, kendisi denizde kaybolmuştur. O gün uzun vakitler arama kurtarma ekipleri kendisini bulmaya çalışmış , fakat 17 gün süren aramanın ardından bulunamamıştır.
Gazetelere de yansıyan söz konusu olayın üzerinden bir yıldan fazla zaman geçmiş olmasına ve de muhtelif gazetelere verilen ilanlara rağmen de kendisinden herhangi bir haber alınamamıştır.
Yukarıda açıklanan nedenlerle gaiplik kararı almak üzere mahkemenize başvurmak zorunluluğu doğmuştur.
HUKUKİ NEDENLER : TMK, HMK, ilgili yasal mevzuat.
HUKUKİ DELİLLER : Nüfus Kayıtları, Arama Ekibi Raporları, Yetkili Makam Açıklaması, Gazete kupürleri, Gazete Kayıp İlanları
SONUÇ VE İSTEM : Yukarda açıkladığım nedenlerle, oğlum … … hakkında gaiplik kararı verilmesini arz ve talep ederim…./…/…
