İhtiyati Tedbir

Geçici bir hukuki korumayı ifade eden ihtiyati tedbir kararının kapsamıyla ilgili yanıtını merak ettiğiniz tüm sorular ve daha fazlası için uzman avukatlarımızdan anında destek alabilirsiniz !

İhtiyati Tedbir Nedir?

İhtiyati tedbir, geçici bir hukuki korumadır. Bir uyuşmazlıkla ilgili meydana gelebilecek olan olası bir değişmenin hak kaybına sebep olacağı veya o hakkın elde edilmesinin ciddi bir şekilde zorlaşacağı ya da ciddi bir zararın doğabilme ihtimali olduğu durumlarda taraflardan biri o uyuşmazlıkla ilgili ihtiyati tedbir kararı verilmesini talep edebilir.

İhtiyati Tedbir Nasıl Talep Edilir?

İhtiyati tedbir alabilmek için dava açılmadan önce esas hakkında yetkili ve görevli olan mahkemeden talep edilir. Dava açıldıktan sonraysa sadece asıl davanın görüldüğü mahkemeden talep edilebilir.

Mahkeme talebi karşı tarafı da dinledikten sonra değerlendirir. Eğer hâkim talep edenin haklarının derhal korunmasını gerektirecek bir durum olduğuna kanaat getirirse ihtiyati tedbir kararını karşı tarafı dinlemeden de verebilir.

Tedbiri talep eden taraf, bu talebi istediği dilekçesinde talebin sebebini ve türünü açıkça belirtmek zorundadır. Ayrıca kendisinin haklılığını ispatlayabilmek için elinde önemli deliller bulunması gerekmektedir.

İhtiyati tedbir talebi

MADDE 390-

1. İhtiyati tedbir, dava açılmadan önce, esas hakkında görevli ve yetkili olan mahkemeden; dava açıldıktan sonra ise ancak asıl davanın görüldüğü mahkemeden talep edilir.
2. Talep edenin haklarının derhâl korunmasında zorunluluk bulunan hâllerde, hâkim karşı tarafı dinlemeden de tedbire karar verebilir.
3. Tedbir talep eden taraf, dilekçesinde dayandığı ihtiyati tedbir sebebini ve türünü açıkça belirtmek ve davanın esası yönünden kendisinin haklılığını yaklaşık olarak ispat etmek zorundadır.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’ndaki İlgili Hükümler

İhtiyati Tedbir, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 389. Maddesi ve devamında düzenlenmiştir. 391. Maddede ise İhtiyati tedbir kararı açıkça düzenlenmektedir.

İhtiyati tedbir kararı

MADDE 391-

(1) Mahkeme, tedbire konu olan mal veya hakkın muhafaza altına alınması veya bir yediemine tevdii ya da bir şeyin yapılması veya yapılmaması gibi, sakıncayı ortadan kaldıracak veya zararı engelleyecek her türlü tedbire karar verebilir.

(2) İhtiyati tedbir kararında;

     a) İhtiyati tedbir talep edenin, varsa kanuni temsilcisi ve vekilinin ve karşı tarafın adı, soyadı ve yerleşim yeri ile talep edenin Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası,

     b) Tedbirin, açık ve somut olarak hangi sebebe ve delillere dayandığı,

     c) Tereddüde yer vermeyecek şekilde, neyin üzerinde ve ne tür bir tedbire karar verildiği,

     ç) Talepte bulunanın, ne tutarda ve ne türde bir teminat göstereceği, yazılır.

(3) (Değişik:22/7/2020-7251/40 md.) İhtiyati tedbir talebinin reddi kararı gerekçeli olarak verilir ve bu karara karşı kanun yoluna başvurulabilir. Yüzüne karşı aleyhine ihtiyati tedbir kararı verilen taraf da kanun yoluna başvurabilir. Bu başvurular öncelikle incelenir ve kesin olarak karara bağlanır.

İhtiyati Tedbirin Şartları

İhtiyati tedbir kararını aldırabilmek için sadece talep etmek yeterli değildir. Bu karar belli başlı şartların varlığına bağlıdır. Bu şartlar ise Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 389. Maddesinde düzenlenmiştir.

İhtiyati tedbirin şartları

MADDE 389-

(1) Mevcut durumda meydana gelebilecek bir değişme nedeniyle hakkın elde edilmesinin önemli ölçüde zorlaşacağından ya da tamamen imkânsız hâle geleceğinden veya gecikme sebebiyle bir sakıncanın yahut ciddi bir zararın doğacağından endişe edilmesi hâllerinde, uyuşmazlık konusu hakkında ihtiyati tedbir kararı verilebilir.

(2) Birinci fıkra hükmü niteliğine uygun düştüğü ölçüde çekişmesiz yargı işlerinde de uygulanır.

Bu maddeye göre ihtiyati tedbir kararı verilmesi için;

• Mevcut durumda meydana gelebilecek bir değişme nedeniyle hakkın elde edilmesinin önemli ölçüde zorlaşması veya tamamen imkansız hale gelmesi ihtimalinin varlığı gerekmektedir.
• Gecikme sebebiyle bir sakıncanın yahut ciddi bir zararın doğacağından endişe edilmesi hali söz konusu olmalıdır.

İhtiyati Tedbirde Teminat Gösterilmesi

İhtiyati tedbir talep eden kişinin bu talebi aldırabilmesi için belli bir teminat göstermesi gerekebilir.

Zira eğer talep eden kişi davanın sonunda haksız çıkarsa karşı tarafın ve üçüncü kişilerin zararlarını tazmin etmekle mükelleftir. İhtiyati tedbir için teminat yine HMK’nın 392. Maddesinde düzenlenmiştir.

İhtiyati tedbirde teminat gösterilmesi

MADDE 392-

(1) İhtiyati tedbir talep eden, haksız çıktığı takdirde karşı tarafın ve üçüncü kişilerin bu yüzden uğrayacakları muhtemel zararlara karşılık teminat göstermek zorundadır. Talep, resmî belgeye, başkaca kesin bir delile dayanıyor yahut durum ve koşullar gerektiriyorsa, mahkeme gerekçesini açıkça belirtmek şartıyla teminat alınmamasına da karar verebilir. Adli yardımdan yararlanan kimsenin teminat göstermesi gerekmez.

(2) Asıl davaya ilişkin hükmün kesinleşmesinden veya ihtiyati tedbir kararının kalkmasından itibaren bir ay içinde tazminat davasının açılmaması üzerine teminat iade edilir.

İhtiyati Tedbir Kararının Uygulanması

İhtiyati tedbir kararının uygulanabilmesi için kararı talep eden kişinin kararın tebliğinden bir hafta içinde kararın uygulanmasını talep etmesi gerekmektedir. Aksi halde karar kendiliğinden kalkar.

Talep edildikten sonra mahkemenin yargı çevresinde bulunan veya tedbir konusu mal ya da hakkın bulunduğu yer icra dairesi tedbir kararını uygulamaya koyar. Bu karar uygulanırken gerekirse zor kullanılabilir.

İhtiyati tedbir kararının uygulanması HMK’nın 393. Maddesinde düzenlenmiştir:

İhtiyati tedbir kararının uygulanması

MADDE 393-

1. İhtiyati tedbir kararının uygulanması, bu kararın, tedbir isteyen tarafa tefhim veya tebliğinden itibaren bir hafta içinde talep edilmek zorundadır. Aksi hâlde, kanuni süre içinde dava açılmış olsa dahi, tedbir kararı kendiliğinden kalkar.
2. Tedbir kararının uygulanması, kararı veren mahkemenin yargı çevresinde bulunan veya tedbir konusu mal ya da hakkın bulunduğu yer icra dairesinden talep edilir. Mahkeme, kararında belirtmek suretiyle, tedbirin uygulanmasında, yazı işleri müdürünü de görevlendirebilir.
3. İhtiyati tedbir kararının uygulanması için, gerekirse zor kullanılabilir. Zor kullanmak hususunda, bütün kolluk kuvvetleri ve köylerde muhtarlar, uygulamayı gerçekleştirecek memurun yazılı başvurusu üzerine, kendisine yardım etmek ve emirlerine uymakla yükümlüdürler.
4. İhtiyati tedbiri uygulayan memur, bir tutanak düzenler. Bu tutanakta, tedbir konusu ve bulunduğu yer gösterilir; tedbir konusu ile ilgili her türlü iddia bu tutanağa geçirilir. Tedbiri uygulayan memur, bu tutanağın bir örneğini tedbir sırasında hazır bulunmayan taraflara ve duruma göre üçüncü kişiye tebliğ eder.
5. İhtiyati tedbir kararları hakkında kanun yoluna başvurulması hâlinde, tedbire ilişkin dosya ve delillerin sadece örnekleri ilgili mahkemeye gönderilir.

İhtiyati Tedbir Kararına Karşı İtiraz

İhtiyati tedbir kararı karşı taraf dinlenilmeden verildiyse bu karara itiraz edilebilir. Ancak kural olarak bu itiraz icrayı durdurmaz.

Aynı zamanda bu kararın uygulanması menfaatini açıkça ihlal ediyorsa 3. Kişiler de karara itiraz edebilirler.

İtiraz dilekçeyle yapılır ve mahkeme bu itirazla beraber tedbir kararını değiştirebilir veya tamamen kaldırabilir. İtiraz HMK’nın 394. Maddesinde düzenlenmiştir:

İhtiyati tedbir kararına karşı itiraz

MADDE 394-

1. Karşı taraf dinlenmeden verilmiş olan ihtiyati tedbir kararlarına itiraz edilebilir. Aksine karar verilmedikçe, itiraz icrayı durdurmaz.
2. İhtiyati tedbirin uygulanması sırasında karşı taraf hazır bulunuyorsa, tedbirin uygulanmasından itibaren; hazır bulunmuyorsa tedbirin uygulanmasına ilişkin tutanağın tebliğinden itibaren bir hafta içinde, ihtiyati tedbirin şartlarına, mahkemenin yetkisine ve teminata ilişkin olarak, kararı veren mahkemeye itiraz edebilir. Esas hakkında dava açıldıktan sonra, itiraz hakkında, bu davaya bakan mahkemece karar verilir.
3. İhtiyati tedbir kararının uygulanması sebebiyle menfaati açıkça ihlal edilen üçüncü kişiler de ihtiyati tedbiri öğrenmelerinden itibaren bir hafta içinde ihtiyati tedbirin şartlarına ve teminata itiraz edebilirler.
4. İtiraz dilekçeyle yapılır. İtiraz eden, itiraz sebeplerini açıkça göstermek ve itirazının dayanağı olan tüm delilleri dilekçesine eklemek zorundadır. Mahkeme, ilgilileri dinlemek üzere davet eder; gelmedikleri takdirde dosya üzerinden inceleme yaparak kararını verir. İtiraz üzerine mahkeme, tedbir kararını değiştirebilir veya kaldırabilir.
5. İtiraz hakkında verilen karara karşı, kanun yoluna başvurulabilir. Bu başvuru öncelikle incelenir ve kesin olarak karara bağlanır. Kanun yoluna başvurulmuş olması, tedbirin uygulanmasını durdurmaz.

Teminat Karşılığı Tedbirin Değiştirilmesi Veya Kaldırılması

Aleyhine tedbir kararı verilen kişi teminat göstererek bu kararın kaldırılmasını veya değiştirilmesini talep edebilir. Teminat tutarı ise mahkemece durumun koşullarına göre belirlenir. 359. Maddede düzenlenmiştir:

Teminat karşılığı tedbirin değiştirilmesi veya kaldırılması

MADDE 395-

1. Aleyhine ihtiyati tedbir kararı verilen veya hakkında bu tedbir kararı uygulanan kişi, mahkemece kabul edilecek teminatı gösterirse, mahkeme, duruma göre tedbirin değiştirilmesine veya kaldırılmasına karar verebilir.
2. Teminatın tutarı, tedbirin değiştirilmesi veya kaldırılmasına göre; türü ise 87 nci maddeye göre tayin edilir.
3. İtiraza ilişkin 394 üncü maddenin üçüncü ve dördüncü fıkrası, kıyas yoluyla uygulanır.

Durum Ve Koşulların Değişmesi Sebebiyle Tedbirin Değiştirilmesi

Mahkeme durum ve koşullar değişirse talep üzerine tedbirin değiştirilmesine veya kaldırılmasına karar verebilir. Bu karar verirken teminat gösterilmesi zorunlu değildir. Mahkeme teminat istemeden de kararını tatbik edebilir. HMK’nın 396. Maddesinde düzenlenmiştir:

Durum ve koşulların değişmesi sebebiyle tedbirin değiştirilmesi veya kaldırılması

MADDE 396-

1. Durum ve koşulların değiştiği sabit olursa, talep üzerine ihtiyati tedbirin değiştirilmesine veya kaldırılmasına teminat aranmaksızın karar verilebilir.
2. İtiraza ilişkin 394 üncü maddenin üçüncü ve dördüncü fıkrası, kıyas yoluyla uygulanır.